کد مطلب:19175 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:9

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

نگرش امام علي(ع) به دنيا چگونه بود؟

امير مؤمنان(ع) با واژگاني بليغ و زيبا دنيا را چنين معرفي مي فرمايد: «تغرّ و تضرّ و تمرّ إنّ الله تعالي لم يرضها ثواباً لاوليائه ولا عقاباً لاعدائه و إنّ أهل الدّنيا كركبٍ بينا هم حَلّوا إذ صاح بهم سائقهم فارتحلوا» (نهج البلاغه، حكمت 415)؛ [دنيا با زينت و آرايش خود فريب مي دهد و با بلا و گرفتاري‎هايش زيان مي رساند و به سرعت و شتاب مي گذرد. خداوند سبحان بر اثر حقارت و پستي دنيا راضي نگشت كه آن را پاداش دوستان خود يا كيفر دشمنانش قرار دهد. اهل دنيا مانند كارواني هستند كه در حالي كه فرود آمدەاند تا رفع خستگي كنند ناگاه رانندة آنان بر آنها بانگ زند: كوچ كنيد كه اين مكان جاي استراحت نيست. پس كوچ كنند] از اين رو با سفارش اكيد فرمود: «فعليكم بالجدّ و الاجتهاد والتّأهب والاستعداد والتزّود في منزل الزّاد ولا تغرنّكم الحياة الدّنيا كما غرّت من كان قبلكم من الامم الماضيه و القرون الخالية …» (همان، خطبة 230)؛ [بر شما باد به سعي و كوشش به طاعت و بندگي، آماده بودن و توشه برداشتن براي سفر آخرت در جاي توشه گرفتن. زندگي دنيا شما را فريب ندهد، چنان كه پيشينيان شما را كه گذشتند و رفتند فريب داد]؛ آنان كه شير آن را دوشيدند و فريب آن را خوردند و شمارة آن را از بين برده روزهايش را به بي خبري به سر بردند و تازة آن را كهنه كردند، خانه‎هايشان گورها و دارايي آنان ميراث ديگران گرديد. هر كه بر سر گورشان آمد نمي شناسند و به كسي كه برايشان بگريد اهميت نمي دهند، و به كسي كه آنان را بخواند پاسخ نمي دهند: «فاحذروا الدّنيا فإنّها غدّارة غرّارة خَدوع، معطية منوع، مُلبسة نزوع، لا يدوم رخاؤها ولا ينقضي عناؤها ولا يركد بلاؤها» (نهج البلاغه، خطبة 230)؛ [پس از دنيا بپرهيزيد كه بسيار مكر كننده فريب دهنده و بازي دهنده است. بخشندەاي است پس گيرنده و پوشاننده‎اي است كَننده (اگر چند روزي به كسي روي آورد و كالايي به او ارزاني داشت، به زودي به او پشت كرده، از او پس مي گيرد) آسايش آن هميشگي نيست، رنج آن به سر نمي رسد، و بلا و درد آن آرام نمي گيرد.]

امير مؤمنان(ع) شنيد كسي دنيا را نكوهش مي كند. فرمود: چرا دنيا را مذمّت مي كني. تو مجرمي و گرنه دنيا جرمي نكرده. دنيا هر چه در آن است آشكار ساخت و عيبي را كتمان نكرد؛ بيمارستان، گورستان و حوادث سخت و ناگوار را نشان داد. اگر دنيا نشاط و سرور‎هاي جواني، ثروت، رفاه و مانند آن را نشان مي داد و اندوه و مرگ و بيماري را نشان نمي داد خيانت مي كرد، ولي دنيا زشتي‎ها را در كنار زيبايي‎ها نشان داد: «أيّها الذّامّ للدّنيا المغترّ بغرورها، المخدوع بأباطيلها، أَتَغتَرّ بالدّنيا ثم نذمّها؟ أنت المتجرّم عليها، أم هي المتجرّمة عليك؟ متي استهْوَتْك أم متي غرّتْكَ أبمصارع آبائك من البلي، أم أبمضاجع أمّهاتك تحت الثّري؟ كم علّلت بكَفّيْكَ، وكم مَرَّضْتَ بيديْك…» (نهج البلاغه، حكمت 131)؛ [اي نكوهنده دنيا كه به نيرنگ آن فريفته شده و به ناراستي‎هايش فريب مي خوري! آيا به دنيا فريفته شده و آن را نكوهش مي كني؟ تو بر آن جرم و گناه مي نهي يا او بر تو جرم و گناه مي نهد؟ از كجا و چه وقت دنيا تو را سرگردان كرد و فريب داد، آيا به جاهاي بر خاك افتادن پدرانت و پوسيده شدن آنان (در گورها) يا به خوابگاه‎هاي مادرانت زير خاك؟ چه بسيار با دست‎هاي خود ياري كردي، و چه بسيار با دست‎هايت پرستاري كرده و بر آنان بهبودي طلبيدي …] «إنّ الدّنيا دار صدق لمن صدَقَها، و دار عافية لمن فهم عنها، و دار غنيً لمن تزوّد منها، و دار موعظةٍ لمن اتّعظ بها. مسجد أحِبّاءِ الله و مُصلّي ملائكة الله، و مَهْبِطُ وَحْيِ الله ومَتْجّرُ أولياء الله. اكتبسوا فيها الرّحمة و ربحوا فيها الجنّة. فمن ذايذمّها وقد آذنت ببيْنها، ونادت بفراقها، ونعت نفسها وأهلها، فمثّلت لهم ببلائها البلاءَ، و شوّقتْهم بسرورها إلي السّرور؟!»؛ [محققاً دنيا سراي راستي است براي كسي كه گفتار آن را باور دارد و سراي ايمني است براي كسي كه فهميد و آنچه را كه خبر داد دريافت و سراي توانگري است براي كسي كه از آن توشه بردارد و سراي پند است براي كسي كه از آن پند گيرد. جاي عبادت و بندگي دوستان خدا و جاي نماز گزاردن فرشتگان خدا و جاي فرود آمدن وحي خدا و جاي بازرگاني دوستان خداست، كه در آن رحمت و فضل او را به دست آورده و سودشان بهشت بود. پس كيست كه دنيا را نكوهش مي كند؟ در حالي كه دنيا مردم را به دوري خود از آنها آگاه ساخت و به جدايي خويش ندا داد و به نابودي خود و اهلش خبر داد. پس براي ايشان به گرفتاري خود گرفتاري آخرت را نشان داد و آنان را به شادي خويش به شادي آخرت آرزومند گردانيد …] (همان، حكمت 131.)

---

: آية الله جوادي آملي
تفسير موضوعي قرآن ج 4 (معاد در قرآن)